काठमाडौं । प्रसिद्ध गायक स्वरसम्राट नारायण गोपालको पुस्तक हालै विमोचन भएको छ । प्रकाश सायमीद्वारा लिखित ‘स्वरसम्राट नारायण गोपाल’ नामक नयाँ पुस्तक नारायण गोपालको निधन भएको ३४ वर्षपछि प्रकाशित भएको हो ।
पुस्तक विमोचन कर्ण योन्जन, सीके रसाइली, नीर शाह, ‘मह जोडी’ मदनदास श्रेष्ठ र हरिवंश आचार्य, बसुन्धरा भुसाल, पूर्वसचिव रामचन्द्रमान सिंह र लेखक प्रकाश सायमीले संयुक्तरुपमा गरेका थिए । पुस्तकको आवरणमा प्रख्यात कलाकार शशि शाहको कलाकृति समावेश छ ।
स्वरसम्राट नारायण गोपालले आफ्नो समयको सामाजिक–राजनीतिक परिवर्तनलाई झल्काउँदै नेपाली संगीतको रूपान्तरणमा निर्णायक भूमिका निर्वाह गरेको उनको तत्कालीन गीतबाट प्रष्ट हुन्छ । नेपाली संगीतमा उनको प्रभावलाई निम्न कुराबाट बुझ्न सकिन्छ :
नारायण गोपालको गीतसंगीतले उनको समयभन्दा पहिले लोकप्रिय, रोमान्टिक प्रेम गीतहरूबाट भिन्न गरेको छ । उनले नेपाली संगीतमा शान्ति, एकान्त वैराग्य), प्रेम, जीवन, आशा र देशभक्तिका विषयवस्तुहरू प्रस्तुत गरेका छन् । सामाजिक–राजनीतिक सन्दर्भको साथ प्रतिध्वनिः विषयगत फोकसमा यो परिवर्तन नेपाली जनतामा गहिरो प्रतिध्वनी थियो ।
विशेषगरी राजनीतिक सेन्सरशिप र प्रजातन्त्रका लागि बढ्दो आकांक्षाको अवधिमा । उनका गीतहरू प्रचलित भावनाहरूको अभिव्यक्ति बने र उनको स्थायी विरासतमा योगदान पु¥यायो ।
प्रकाश सायमीको पुस्तक ‘स्वरसम्राट नारायणगोपाल’ले नारायण गोपालको पुस्ता र वर्तमान पुस्ताबीच पुलको रूपमा काम गरेको छ । यसले उनको अद्वितीय शैली, गीत चयन, संगीत, व्यक्तिगत र राजनीतिक प्रभावहरू, र सारलाई भित्र्याउने उनको समर्पणको अन्वेषण गर्दछ । यो पुस्तकले स्वरसम्राट नारायण गोपालबारे नयाँ पुस्तालाई जानकारी प्रदान गर्दछ ।
यस पुस्तक व्यापक अनुसन्धान र प्रमाणीकरणको परिणाम हो । यसलाई सावधानीपूर्वक सम्पादन गरिएको छ । ३८६ पृष्ठको यस पुस्तकले नारायण गोपालको परिचय दिन्छ ।
प्रकाश सायमीको पुस्तक ‘स्वरसम्राट नारायणगोपाल’ले नारायण गोपालको पुस्ता र वर्तमान पुस्ताबीच पुलको रूपमा काम गरेको छ । जसले संगीतकार र संगीत प्रेमीहरूको भावी पुस्तालाई प्रेरणा दिन्छ ।
भविष्यको अनुसन्धानको लागि बहुमूल्य स्रोतः प्रख्यात गीतकार नगेन्द्र थापाले आफ्नो प्रारम्भिक शब्दमा पुस्तकको महत्त्वलाई भावी अनुसन्धानकर्ताहरूको लागि बहुमूल्य स्रोतको रूपमा जोड दिएका छन् । नारायण गोपालमाथि यस्तो व्यापक पुस्तक फेरि नलेखिने उनको विश्वास छ ।
सकारात्मक स्वागतः पुस्तकलाई यसको उच्च गुणस्तर र अन्तरदृष्टिपूर्ण सामग्री, विशेष गरी नारायण गोपालको जीवन र व्यक्तित्वको अन्वेषणको लागि प्रशंसा गरिएको छ । यसलाई नेपाली संगीतमा रुचि राख्नेहरूका लागि ‘पढ्नै पर्ने’ देखिन्छ ।
स्रोतहरूले नारायण गोपालको सांगीतिक यात्राले नेपाली संगीतको विकास र आफ्नो समयको सामाजिक–राजनीतिक परिवेशसँग कसरी संलग्नतालाई प्रतिबिम्बित ग¥यो भन्ने कुरा प्रष्ट पार्दछ । नारायण गोपाल जस्तो क्लिष्ट व्यक्तित्व भएको व्यक्ति संगीतकारको बारेमा आत्मकथा लेख्नुका केही फाइदा र बेफाइदाहरू छन् ।
आत्मकथा लेख्ने प्रक्रियाले संगीतकारहरुको जीवन, मूल्य र अनुभवहरू गहिरो रूपमा जाँच्न प्रेरित गर्न सक्छ, जसले आफैं र उनीहरूको संगीत यात्राको नेतृत्व गर्दछ । आफ्नो भविष्यको कलात्मक प्रयासहरू पनि सूचित गर्दछ ।
भावी पुस्ताका लागि विरासत
आत्मकथाले संगीतकारहरूलाई आफ्ना कथाहरू, अन्तरदृष्टिहरू, र वंशजका लागि सिकेका पाठहरू सुरक्षित गर्न अनुमति दिन्छ । यसले तिनीहरूको व्यक्तिगत र सांगीतिक विकासको ऐतिहासिक रेकर्डको रूपमा काम गर्न सक्छ, जसले संगीतकार र संगीत प्रेमीहरूको भावी पुस्तालाई प्रेरणा दिन्छ ।
व्यक्तिगत अनुभवहरू साझेदारी गर्नाले पाठकहरूसँग प्रतिध्वनि गर्न सक्छ, आपसी सम्बन्ध र सिर्जना गर्न र समानुभूति प्रवर्द्धन गर्न सक्छ । संगीतकारहरूले उनीहरूको संघर्ष र अनुभवको साझा गर्न आफ्नो आत्मकथाहरू प्रयोग गर्न सक्छन् । समान चुनौतीहरूको सामना गर्नेहरूलाई प्रेरणा र सान्त्वना प्रदान गर्न ।
आत्मकथाहरूले सांस्कृतिक परिदृश्यमा व्यक्तिगत परिप्रेक्ष प्रदान गरेर ऐतिहासिक घटनाहरूको फराकिलो दृष्किोणमा योगदान पु¥याउन सक्छ । एक संगीतकारको आत्मकथाले सांस्कृतिक कथाहरूलाई समृद्ध बनाउँदै उनीहरूको समयको सामाजिक–राजनीतिक सन्दर्भलाई प्रकाश पार्न सक्छ ।
आत्मकथा लेख्दा संगीतकारहरूलाई फरक माध्यमबाट रचनात्मक रूपमा अभिव्यक्त गर्न अनुमति दिन्छ । यसले उनीहरूको कलात्मक अभिव्यक्तिमा अर्को तह थपेर उनीहरूको लेखन, सीप र आवाजको विकास गर्न मद्दत गर्न सक्छ ।
नारायण गोपालको जीवन र विरासत
पुस्तकले नारायण गोपालको जीवन र करियरमा उनको व्यक्तिगत र व्यावसायिक यात्राको खोजी गर्दै विस्तृत रूप प्रदान गरेको छ । समीक्षाले जीवनी लेख्नका अन्तर्निहित कठिनाइहरू र पुरस्कारबारे छलफल गर्दछ । विशेषगरी व्यक्तिगत विवरणहरू र सम्भावित आलोचनाहरूमा ध्यान केन्द्रित गर्दै समीक्षाले नेपाली समाजमा नारायण गोपालको संगीतको दिगो प्रभावलाई जोड दिन्छ । नेपाली गीतमा उनको अनौठोशैली र विषयगत परिवर्तनलाई हाइलाइट गरेको छ ।
पुस्तक समीक्षकले सूक्ष्म अनुसन्धान, आकर्षक लेखनशैली र नेपाली संगीत इतिहासमा बहुमूल्य योगदानको लागि प्रशंसा गरेको छ । यसले लेखकले सामना गरेका चुनौतीहरूलाई पनि स्वीकार गर्दछ, जस्तै सम्भावित आलोचनासँग व्यक्तिगत विवरणहरू सन्तुलन र संवेदनशील विषयहरू नेभिगेट गर्ने ।
प्रकाश सायमीको ‘स्वर सम्राट नारायण गोपाल’ पुस्तक नेपाली संगीतमा रुचि राख्ने जो कोहीले पढ्नै पर्ने पुस्तकको रूपमा उभिएको छ । जसले प्रतिष्ठित व्यक्तित्वको जीवन र विरासतको एक आकर्षक झलक प्रदान गर्दछ । समीक्षाले नेपाली समाज र संगीतमा नारायण गोपालको प्रभाव बुझ्न पुस्तकको सार र यसको महत्वलाई प्रभावकारी रूपमा समातेको छ ।
