कसैले रोक्न नसक्ने युवा

गत बुधवार दिउँसो टेलिभिजनको स्क्रिनमा ब्रेकिङ न्यूज देखेँ, पर्यटनमन्त्री रवीन्द्र अधिकारीसहित सात जना लिएर पाथीभरा मन्दिरबाट उडेको हेलिकप्टर बेपत्ता भएको समाचार केही नहोस् मनले कामना गरिहालें । एकपछि अर्को अपडेट थपिन थाल्यो । विश्वासै लागेन । अविश्वाश धेरै बेर टिक्न सकेन । अकल्पनीय सत्यले जित्यो । अन्ततः मन्त्री रवीन्द्र अधिकारीसहित सातै जनाको निधन भएको खबर नेपाल टेलिभिजनले दिन बाध्य भयो ।
मृत्यु सत्य हो । यो कुरा थाहा भए पनि सबैले बिर्सिएका हुन्छौँ । यस्ता कुरा सम्झिएर पनि हुँदैन । कहिलेकहीँ यस्तो सत्य पनि पत्याउन कठिन हुँदोरहेछ ।

रवीन्द्र भूमिकाविहीन भएर बस्नै सक्दैन थिए । पार्टीमा भूमिगत भएर काम गर्नेहरूले उनीभित्रको क्षमता देख्दैनथे । रवीन्द्र आफ्नो क्षमता देखाउने ठाउँ खोजिरहेका हुन्थे । विसं २०५४÷५५ मा एमाले पार्टी दुई चिरा भयो । पार्टी फुटेर माले बन्यो । रवीन्द्र मालेको पछि लागे । उनले नयाँ पार्टीमा काम गर्ने अवसर पाए । त्यसले उनमा आत्मबल थपिदियो । उनी निरन्तर अगाडि बढे । उनलाई कसैले रोक्न सकेन । संविधानसभाको पहिलो चुनावमा उम्मेदवारी दिन धेरै नेताहरूले खुट्टो कमाए । त्यतिबेला माओवादीको दबदबा थियो । माओवादीसँग प्रतिस्पर्धा गर्ने आँट उनैले गरे । सिंगो कास्की माओवादीले कब्जा गर्दा पनि रवीन्द्रलाई हराउन सकेन । उनको नेतृत्व क्षमताको पहिचान सामान्य कार्यकर्ताले पनि गरे । जसको कारण त्यसपछिका कुनै चुनावमा उनलाई रोक्ने हिम्मत कसैले गरेनन् ।

मैले रवीन्द्र अधिकारीलाई चालिसको दशकमा भेटेको थिएँ । उनी सानो–सानो गाठीका फुर्तिला युवा थिए । कुरा गर्दा हाँसिरहन्थे । पृथ्वीनारायण क्याम्पसमा हामी स्नातकोत्तर तहमा पढ्थ्यौँ, उनी प्रमाणपत्र तहमा भर्ना भएका थिए । प्रमाणतहमा पढनेहरू एक त साना हुन्थे अर्को डिग्री तहमा पढ्नेहरूले उनीहरूलाई वास्ता पनि गर्दैनथेँ । मेरो र उनको उमेरको ग्याप बढी भए पनि सम्बन्ध नजिक थियो । राजनीतिक रूपमा उनी सानैदेखि सचेत थिए । हामी पनि राजनीतिका कुरा गथ्र्यौ । हाम्रा कुरा बुद्धिविलासका लागि हुन्थे । उनका कुरा राजनीतिक योजनासहितका हुन्थे ।
मैले पृथ्वीनारायण क्याम्पसको इतिहासमा तीन जना अधिकारीहरूलाई विशेषगरी चिन्दथेँ । जो सधैँ चर्चामा हुन्थे । ती थिए, सोमनाथ अधिकारी, खगराज अधिकारी र रवीन्द्र अधिकारी । यी तीनै जनाको सिद्धान्त र विचार एउटै थियो, स्वभाव भने फरक–फरक थियो । उनीहरूको राजनीतिक जीवनको जग विद्यार्थी आन्दोलन नै हो । यी तीनै जनाले पृथ्वीनारायण क्याम्पसको स्ववियुमा नेतृत्व पनि गरे ।
सोमनाथ र खगराज निरंकुश पञ्चायती शासनसँग निरन्तर भिडीरहे । नेपाली जनताको आन्दोलनलाई जनआन्दोलनमा परिणत गरे । रवीन्द्रले नेतृत्व गर्दा निरंकुश पञ्चायत ढलिसकेको थियो । तर लोकतन्त्रभित्र कांग्रेसको राज थियो । कांग्रेसमा पनि गिरिजाप्रसाद कोइरालाको निरंकुशतासँग पौठेजोरी खेल्ने रवीन्द्र नै थिए । उनले त्यतिबेला विद्यार्थी हकहित र शैक्षिक सुधारको क्षेत्रमा धेरै काम गरे । रवीन्द्रले थालेका सुधारका कार्यहरू धेरैको स्मृतिमा छन् । उनले क्याम्पसभित्रको भौतिक सुधार मात्र होइन विद्यार्थीको पोशाकमा एकरूपकता, यातायतामा विद्यार्थी सहुलियत र पठनपाठनमा नियमितताजस्ता कहिल्यै नभुल्ने काम गरेका थिए । क्याम्पसको नियमित विद्यार्थीको नाता मेरो विसं २०४३ बाटै टुटे पनि उनीसँग झन्–झन नजिक भएँ । मैले अँगालेको पेशा पत्रकारिता र शिक्षण थियो । उनी स्ववियुको सभापति हुँदा म पोखरावाट मातृभूमि साप्ताहिकमा काम गर्दथेँ । त्यसले उनीसँग नजिक थिएँ ।
रवीन्द्रको एउटा राम्रो गुण थियो– उनी कुरा सुन्थे र निर्णय पनि आफैँ गर्दथे । स्ववियुले गरेका केही राम्रा कामहरूको प्रचारमा सहयोग खोज्थे । विज्ञप्ति लेखेर पत्रिकाको कार्यालयहरूमा पठाउँथे । ती विज्ञप्तिहरू भद्दा र आधाभन्दा बढी संगठनको गुनगान र पोखराको सौन्दर्य वर्णनले भरिएको हुन्थ्यो, मूल कुरा पुछारमा मात्रै हुन्थ्यो । सम्पादकहरूले विज्ञप्ति आधा पढ्दा पनि मूल विषय नभेटेपछि डसविनमा फाल्थे, समाचार आउँदैनथ्यो । एक दिन उनीसँग भेट हुँदा समाचार नआएको गुनासो गरे । मैले उनलाई त्यतिबेला एउटा छोटो समयमा सिक्ने पत्रकारिताको सूत्र भनिदिए । त्यसपछि समाचार नआएको गुनासो कहिल्यै गरेनन् । विज्ञप्ति पनि बुझिनेगरी आउन थाल्यो ।
विद्यार्थी फाँटका लोकप्रिय नेता भइसकेका थिए उनी । पृथ्वीनारायण क्याम्पसको मात्र होइन विसं २०५३ मा केन्द्रीय क्याम्पस कीर्तिपुरको समेत सभापति भए । उनको प्रगतिलाई कसैले छेक्न सकेन । विसं २०५६ मा अनेरास्ववियुको केन्दीय अध्यक्ष भएपछि उनी काठमाडौं र पोखरा आधा–आधा रहन थाले ।
अनेरास्ववियुको अध्यक्ष भएपछि उनी नेकपा एमालेको कास्की जिल्ला कमिटी सचिव भए । म त्यतिबेला पोखरा हटलाइनको सम्पादक थिएँ । उनको त्यतिबेला एउटा गुनासो थियो । भूमिगत पार्टी हुँदा काम गरेका कमरेडहरूले सहयोग गरेनन् । काम गर्न गाह्रो भयो ।
बाहिर उनी लोकप्रिय थिए । आँट भएको नेताको रूपमा चिनिएका थिए । उनले हत्यारा दरबारमा होइन जेलमा रहनुपर्छ भन्दा निकै तहल्का मच्चिएको थियो । तत्कालीन युवराज पारसलाई जेल हाल्नुपर्छ भनी दरबारलाई दबाब दिइरहे । पाँच लाख तीस हजारभन्दा बढीको हस्ताक्षर संकलन गरेर दरबारमा बुझाएका थिए । लोकप्रिय गायक प्रविण गुरूङका हत्यारा पारस हुन भनी किटानी जाहेरी दिन हस्ताक्षर संकलन गरेका थिए । यसले उनको नेतृत्व क्षमता प्रदर्शन गरिसकेको थियो ।
रवीन्द्र भूमिकाविहीन भएर बस्नै सक्दैन थिए । पार्टीमा भूमिगत भएर काम गर्नेहरूले उनीभित्रको क्षमता देख्दैनथे । रवीन्द्र आफ्नो क्षमता देखाउने ठाउँ खोजिरहेका हुन्थे । विसं २०५४÷५५ मा एमाले पार्टी दुई चिरा भयो । पार्टी फुटेर माले बन्यो । रवीन्द्र मालेको पछि लागे । उनले नयाँ पार्टीमा काम गर्ने अवसर पाए । त्यसले उनमा आत्मबल थपिदियो । उनी निरन्तर अगाडि बढे । उनलाई कसैले रोक्न सकेन । माले फेरि एमालेमै मिसियो । रवीन्द्र फेरि संकटमा परे । कार्यकर्ताले मन पराए पनि एमालेमै रहेकाहरूले उनलाई अवसरवादीको आरोप लगाए । कार्यकर्ताले सुम्पिएको जिम्मेवारी पनि उनले पूरा गर्न पाएनन् । अनेक बखेडा झिकेर उनलाई कुर्चीबाट ओरालियो ।
जिल्ला अध्यक्षबाट हटाए पनि उनी निरास भएनन् । निरास हुने उनको स्वभावै थिएन । मनभित्र जतिसुकै पीडा भए पनि लुकाएर हाँस्न सक्ने र निरन्तर लक्ष्यको नजिक पुग्न सक्ने क्षमता उनीसँग थियो । त्यसैले उनलाई भूमिकाहीन बनाउन खोज्नेहरूलाई पराजित हुँदै गए ।
संविधानसभाको पहिलो चुनावमा उम्मेदवारी दिन धेरै नेताहरूले खुट्टो कमाए । त्यतिबेला माओवादीको दबदबा थियो । माओवादीसँग प्रतिस्पर्धा गर्ने आँट उनैले गरे । सिंगो कास्की माओवादीले कब्जा गर्दा पनि रवीन्द्रलाई हराउन सकेन । उनको नेतृत्व क्षमताको पहिचान सामान्य कार्यकर्ताले पनि गरे । जसको कारण त्यसपछिका कुनै चुनावमा उनलाई रोक्ने हिम्मत कसैले गरेनन् ।

रवीन्द्र प्रायः एक्लै हिँड्दैनथे । दुई जना मात्र बसेर चिया पिउन खोज्दा कहिल्यै समय मिलेन । रेष्टुराँमा छिर्दा हामी दुई मात्र छिथ्र्यौ, निस्कदा दर्जनको हाराहारीमा हुन्थ्यौँ । जति जनाले चिया पिए पनि पैसा आफैँ तिर्थे । मैले पैसा तिरेर कहिल्यै चिया पिलाउन सकिनँ उनलाई ।
मन्त्री भएपछि उनीसँगको सम्बन्ध पातलो भयो । उनका केही निर्णयहरूबारे मेरो टिप्पणी रह्यो । सुझावसहितको उनका कामहरूको टिप्पणी प्रकाशित गरेँ । त्यसमा उनले नराम्रो देखेनन् । एउटा भेटमा भनेका थिए– कार्यकर्ताहरूले गर्न नमिल्ने काम पनि गराउन खोज्छन् । के गर्नु ? उनको कुरा सुनेपछि खुशी लाग्यो । नेतामा हुने गुण उनीमा पाएको थिए ।
अन्त्यमा, पोखरामा फागुनको ९ र १० मा नेपाल पत्रकार महासंघको केन्द्रीय साधारणसभा थियो । सभाको लागि उनले राम्रो सहयोग गरेका थिए । दीपेन्द्र श्रेष्ठ, पुन्य पौडेल र म काठमाडौँ गएर मन्त्रालयमै भेटेर उनीसँग चिया बिस्कुट खाएको सम्झना अन्तिम भयो । फागुन ९ गते पोखरा सभागृहमा आफ्नो मन्त्व्य दिएर हतारमा छु भन्दै बिदा भए । एउटै मञ्चमा थियौँ हामी । त्यसरी बिदा भएर गएका रवीन्द्रलाई फेरि भेट्ने अवसर नजुट्ने भयो । पोखरा सभागृहबाट बिदा भएर गएका मदन भण्डारी र जीवराज आश्रित जीप दुर्घटनामा परेर संसारबाट बिदा भएका थिए । आज रवीन्द्र त्यसैगरी हवाई दुर्घटनामा परी सबैबाट बिदा भए । मदन र आश्रितको जस्तै जनताको माया पाए रवीन्द्रले । कहिल्यै नदेखेको जनउपस्थितिले उनको लोकप्रियतालाई उठायो । उनको क्षमताको परीक्षण ग¥यो । आज मात्र होइन युगौसम्म पनि नबर्सिने गरी उनले कोरेको समृद नेपालको नक्साले हामीलाई युगौँसम्म सम्झाइरहनेछ । नेपालको पर्यटन र हवाई उड्डयानको क्षेत्रमा थालिएका पोखरा अन्तर्राष्ट्रिय विमास्थल, गौतमबुद्ध–लुम्बिनी अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थललगायतका विमानस्थलको सञ्चानलपछि रवीन्द्रको सम्झना झन्झन् बढेर आउनेछ ।