काठमाडौं । ज्ञानेन्द्रपन्थी समूहले मेडिकल व्यवसायी दुर्गा प्रसाईँलाई कमान्डर घोषणा गर्दै गएको शुक्रवार आयोजना गरेको प्रदर्शन अराजक र हिंसात्मक बन्दा स्थिति सुरक्षाकर्मीको काबुबाहिर धकेलियो ।
एभिन्यूज टेलिभिजनका पत्रकार सुरेश रजकलाई भिडियो खिचिरहेको अवस्थामा तीनकुनेस्थित एक भवनमा तलबाट आगो झोसेर जलाइयो । प्रदर्शनकारीतर्फ एक जनाले ज्यान गुमाए । मिडिया हाउससहित कयौँ घरहरू तोडफोड भए । दर्जनौँ निजी र सरकारी गाडीहरू आगजनीको तारो बने । नेकपा एकीकृत समाजवादी पार्टी कार्यालयमाथि धावा बोले ।
पूर्वराजा ज्ञानेन्द्रलाई फर्काउन गरिएको आन्दोलनका नाइके दुर्गा प्रसाईँले प्रदर्शनको सुरुमा नै अराजक हाउभाउ देखाइरहेका थिए । उनले प्रहरीलाई पेल्दै आफ्नो सवारीलाई निषेधित क्षेत्रमा जबरजस्ती लगेका थिए । गाडीभित्रैबाट प्रसाईँले भिडियो खिच्न लगाएको दृश्य देख्न सकिन्थ्यो ।
प्रसाईँले तीनकुनेमा रहेका प्रदर्शनकारीलाई निषेधित क्षेत्रमा हौस्याउँदै बानेश्वरतर्फ गाडी कुदाएका थिए । प्रसाईँ गाडी हाँकेर कार्यक्रमस्थलतर्फ नगई सिँधै शान्तिनगर हुँदै नयाँबानेश्वरतर्फ लागेका थिए । त्यो ठाउँ निषेधित क्षेत्र हो र त्यहाँ प्रहरीहरू बाटो रोकेर बसेका छन् भन्ने प्रसाईँलाई राम्ररी थाहा थियो ।
सुरक्षाकर्मीलाई अपशब्द बोल्दै बीचबाट गाडी हुइँक्याउँदा पनि प्रहरी मूकदर्शक बन्न विवश भयो । प्रहरी बललाई जितेर निषेधित क्षेत्र तोड्ने दुर्गा प्रसाईँको यही अराजनीतिक हर्कतले राजावादीहरूको समूहलाई उग्र मात्र बनाएन, हिंस्रक नै बनायो ।
गृहमन्त्रीले सुरक्षा प्रमुखलाई बेलैमा सम्भावित दुर्घटनाको आकलन गरेर सचेत र सतर्क बनाउन पूरै चुके । सुरक्षाकर्मी र प्रदर्शनकारीतर्फ सयौँको सङ्ख्यामा घाइते भए । परिस्थिति समालिनसक्नु भएपछि सडकमा सेना उतारेर कफ्र्यूसमेत लगाउनुपर्ने अवस्थासम्म परिस्थिति धकेलियो ।
सुरक्षा कमजोरीका कारण प्रदर्शन अराजक र हिंस्रक बन्दै गर्दा यता शान्तिसुरक्षाको जिम्मेवारी लिएर बसेका गृहमन्त्री रमेश लेखक भने काँग्रेस संसदीय दलको कार्यालयमा मुख्य सचेतक श्याम घिमिरेसँग गफिएर बसेको काँग्रेसको संसदीय दल निकट स्रोतले नै जानकारी दिएको छ ।
यसबाट गृहमन्त्री लेखकले राजावादीहरूको उपस्थिति र हुनसक्ने सम्भावित घटनाक्रमलाई कमजोर आँकेको पुष्टि हुन्छ । राजावादीको आन्दोलन ‘केही पनि होइन’ भन्ने मानसिकताले हदैसम्मको हेलचेक्र्याइँ भएको छ । यो घटनामा प्रहरीको सुरक्षा संयन्त्र प्रदर्शनकारीका अघि अत्यन्त निरीह देखिएको प्रस्ट छ ।
प्रदर्शनकारीको अराजक जत्थाले तीनकुनेको साइडमा रहेको मार्बल हाउस रहेको भवन, विराट बचत तथा ऋण सहकारी संस्थासहितका भवनहरूमा आगो लगाउँदा, प्रभु कम्प्लेक्स, श्री राज भवन, कान्तिपुर टेलिभिजनको भवन, अन्नपूर्ण पोस्टको कार्यालयमा आक्रमण गर्दा, रास्वपा नेता सन्तोष परियारको गाडी जलाएर खरानी पारिँदा, सिनामंगलस्थित नेपाल नागरिक उड्डयन कार्यालयमै आगजनी गरिँदासम्म प्रहरीले एक ठाउँमा पनि अराजक जत्थालाई निइत्रणमा लिन सकेन । नेपाल नागरिक उड्डयन कार्यालयमै आगजनी भएका कारण त्रिभुवन विमानस्थलमा करिब पौने घण्टा हवाई आगमन समेत रोकियो । सिआइडी हो भन्दै तीनकुने चौरको डिलमा पत्रकारलाई लडाएर कुटपिट गर्दै खुट्टा समेत भाँचेको खबर समेत बाहिरिएको छ । यति मात्र नभै ज्ञानेन्द्रपन्थीहरुले प्रहरीको बन्दुक खोसेर काँधमा बोकेर खुलेआम हिँडेका थिए ।
यता, सुरक्षा दिन बसेको प्रहरी प्रशासन भने रमिते जस्तै बन्न पुग्यो । प्रसाईँ र हिंस्रक भिडलाई निमन्त्रण गर्न सकेन । सरकारकै मौन स्वीकृति जस्तो अवस्था देखियो । तीनकुने क्षेत्रमा मात्र नभै जडिबुटीमा रहेको जडिबुटी उत्पादन तथा प्रशोधन कम्पनीको सरकारी भवन तोडफोड, आठ वटा गाडीमा दर्जन गाडीमा राजावादीले तोडफोड र आगजनी गरे ।
प्रहरीले सरकारी भवन र गाडी बचाउने त के आफ्ना सवारी साधन समेत जोगाउन सकेनन् । नेपाल प्रहरी र सशस्त्र प्रहरीको गाडी समेत ध्वस्त भए । अराजक भिडले शसस्त्र प्रहरीका इन्स्पेक्टर माथि नै मरणासन्न हुने गरी आक्रमण गरे भने प्रहरी र सशस्त्र प्रहरीका एक दर्जन बढी सुरक्षाकर्मी घाइते भए । यी सबै घटनाको प्रमुख कारण गृह मन्त्रालय र गृहमन्त्रीको निरीहता ।
राजावादीको आन्दोलनपछि भएका हिंसात्मक घटनालाई लिएर गृह मन्त्रालयले शुक्रवार साँझ नै आयोजना गरेको पत्रकार सम्मेलनमा गृहका सहसचिव छविलाल रिजालको भनाईबाटै सरकारको लाचारी र निरीहता पुष्टि हुन्छ । रिजालले भने अनुसार इराक प्रकरणको २० वर्षपछि पहिलो पटक आन्दोलनका साथै लुटपाट समेत भएको छ ।
कतिसम्म भने तीनकुनेमा घरमा आगलागी हुँदा र पत्रकार जलेर आगोको लप्कामा छट्पट्याउदै गर्दा करिब डेढ घन्टासम्म आगो निभाउन सुरक्षा निकाय असक्षम भयो । गृहमन्त्रीको समयमै संवेदनशीलता भएको भए यी घटना सम्भवतः हुने थिएनन्, भए पनि क्षति कम हुने थियो । पत्रकारको जिउँदै हत्या हुनबाट जोगिने थियो ।
निरीहताको परकाष्टा, राज्यले दमकल समेत समयमै बोलाउन सकेन । भाटभटेनी सुपरमार्केट लुटपाटमा प्रहरीलाई खबर गरिए पनि छेवैमा रहेको कोटेश्वर प्रहरी प्रभागबाट ४० मिनेटसम्म प्रहरी घटनास्थल नगएको कार्यरत कर्मचारीले गुनासो पोखेका छन् । डिपार्टमेन्ट स्टोरमा आगजनी गर्दै खुलेआम फलफूल, तरकारी भुईँमा छरपस्ट पारेको र बियरका बोतलहरू हातमा उठाएर लैजाँदै गरेका तस्बिर सामाजिक सञ्जालमा अहिलेसम्म भाइरल छन् । आखिर कसैले अनुमान नगरेको दर्दनाक स्थिति सृजना भयो ।
अन्तिममा यी घटनाको सबै जिम्मेवारी आन्दोलनका कमान्डर भनिएका दुर्गा प्रसाईँ लगायतले लिनुपर्ने भन्दै गृह मन्त्रालयले पन्छियो । आफ्नो कमजोरी लुकाउन गृहमन्त्री नकच्चरो बन्दै अहिले पनि सबै दोष राजावादी र दुर्गा प्रसाईँका कार्यकर्तामाथि थोपरेर पानीमाथिको ओभानो बन्ने प्रयत्नमा देखिन्छन् । राजसंस्था पुनः स्थापना गर्ने अभियानमा लागेका राजावादीले राजधानीमै यसरी उत्पात मच्चाउँदा पनि अझै मुख लुकाएर कुर्सीमा बसिरहेका छन् ।
लेखक जिम्मेवार गृहमन्त्रीको रूपमा आफ्ना काम, कर्तव्य र जवाफदेहिताबाट विमुख भएका छन् । आजका मितिसम्म पनि प्रदर्शनका नाममा सार्वजनिक, सरकारी तथा निजी सम्पत्तिमा आगो लगाउने को को हुन् ? तिनलाई उत्तेजित बनाउन अँध्यारो कुनामा कोको सक्रिय थिए भन्ने विषयमा उनी बेखबर छन् । अशान्ति र अराजकताको हद पार गर्दासमेत गैरजिम्मेवार बन्दै पदमा बसिरहेका छन् । राजावादीहरूको कार्यक्रममा जनसहभागिता अपेक्षाकृत कम थियो । खासै बाक्लो भीड पनि थिएन । बढीमा चार–पाँच हजारको सङ्ख्यामा प्रदर्शनकारी रहेको अनुमान गरिएको छ । तैपनि राज्यको सुरक्षा संयन्त्र दाह्रा र नङ्ग्रा झिकिएको बूढो बाघजस्तो शिथिल देखियो किन ? यसको जवाफ दिनुपर्नेमा गृहमन्त्री लेखक अझै पनि नाक लुकाएर सिंहदरबार र पार्टी बैठकमा पुगेको देखिन्छ ।
अझैसम्म तीनकुने क्षेत्रमा आन्दोलन नेतृत्व गरेका दुर्गा प्रसाईँलाई समात्न सकेको छैन । दोषीलाई कानुनी दायरामा ल्याउने भन्दै जग हँसाइ भइरहेको छ । सुरक्षा कमजोरी रहेको स्वीकार्नसमेत तयार देखिँदैनन् । यो सबै परिस्थितिको जिम्मेवारी लिएर न्यूनतम नैतिकता देखाएर गृहमन्त्री लेखकले तत्काल पदबाट राजीनामा दिउन् ।
मुलुकको शान्ति, सुरक्षा र अमनचयनमा यतिविघ्न हुँदासमेत मुकदर्शन बनेर ‘निरो’ शैलीमा कुर्सीमा बस्ने नैतिक अधिकार छैन । होइन, राजीनामा दिँदैनन् भने लोकतान्त्रिक भनिने कांग्रेस पार्टीले तत्काल फिर्ता बोलाउने नैतिकता देखाओस् ।
