कपिलवस्तु, १५ चैत । आठ दिनमा विद्युत, कहीँ ४८ वर्षसम्म अन्धकार, सुन्दा तपाईंलाई अचम्म लाग्न सक्छ । तर, कपिलवस्तुको एक स्थानमा विकास गर्ने तरिका फरक देख्न पाउनुहुन्छ तपाईंले ।
जिल्लाको शिवराज नगरपालिका–१ शिवपुरस्थित एक जग्गामा ‘प्लटिङ’ गरेको एक हप्तामै बाटो बनाई, बिजुलीको पोल गाडेर र तार तानेर झिलिमिली पारेको देख्न पाइन्छ । तर, सोही वडामा पर्ने वनकसवासा बस्ती अन्धकार छ ।
४८ वर्ष पुरानो वनकसवासा बस्तीमा विद्युत् नपुग्दा त्यहाँका जनता अन्धकारमय जीवन बिताइरहेका छन् । नगरपालिका–१ मा पूर्वपश्चिम राजमार्ग नजिकै विसं २०२७÷२८ मा बसेको वनकसवासामा अझैसम्म विद्युत् पुगेको छैन । त्रिहत्तर घरपरिवार रहेको वनकसवासामा विद्युतसँगै स्वास्थ्य संस्था, सुरक्षा निकाससमेत पुगेको छैन । प्रत्येक निर्वाचनमा गाउँलेलाई स्थानीय नेताले भोट लिने दाउमा विभिन्न किसिमका आश्वासन दिन्छन् तर वनकसवासाको समग्र विकासका लागि कसैले पहल गरेको पाइएको छैन ।
कपिलवस्तुको क्षेत्र नं ३ मा पर्ने वनकसवासामा प्रतिनिधिसभा सदस्य, प्रदेशसभा सदस्य, नगरप्रमुख, वडाध्यक्षलगायतका नेता पुगेका छन् तर विद्युत् जडानका लागि कसैले पहल नगर्दा सिंगो बस्ती अँध्यारोमा बस्न बध्य भएको छ । विद्युत् नहुँदा वनकसवासाका स्थानीयवासीलाई खानेपानीको समेत हाहाकार हुने गरेको छ । वनकसवासाका स्थानीय भन्छन्, ‘हामीले सयौँपटक अश्वासन पायाँै, तर विद्युत् पाएनौँ, आर्थिक चलखेलले प्लटिङ जग्गामा एक हप्तामै विद्युत् जडान हुन्छ तर, हामी गरीबलाई अँध्यारोमा बसेको कसैले देख्दैन ।’
७३ घरपरिवारका बीचमा रहेको एकमात्र ट्युबवेल पनि जेनेरेटरबाट चलाएर पानी तान्नुपर्ने अवस्था छ । केही वर्ष पहिले एक संस्थाले ट्युबवेल जडान गरेको थियो । गाउँले भन्छन्, ‘ट्युबवेल चलाउन विद्युत् छैन, डिजेल हालेर जेनेरेटर चलाउँछौँ, पानी तन्छौँ, कसैलाई पुग्छ कसैलाई पुग्दैन ।’
अधिकांश गाउँलेले सुरही खोलाको पानी पिउँदै आएका छन् । गाउँले भन्छन्, ‘हामीले यस क्षेत्रका प्रदेशसभा सदस्य अर्जुनकुमार केसी, नगरपालिका प्रमुख नेत्रराज अधिकारी, वडाध्यक्ष जगतबहादुर जिसीलाई अनुगमन गरायौँ, तर केही पहल भएन । उहाँहरुले आश्वासनबाहेक केही दिन सक्नुभएन ।’
गाउँका अगुवा भन्छन्, ‘कैयौँपटक नगरपालिका ओहोरदोहोर गर्दा केही प्रतिफल प्राप्त भएन । विद्युत् भयो भने हामीलाई धेरै नै राहत हुन्थ्यो । बालबालिका आफ्नो गृहकार्य गर्न पाउँथे, हामी उज्यालोमा बस्न पाउँथ्यौँ ।’ वनकसवासा पूर्वपश्चिम राजमार्ग छेउमा रहेको पुरानो बस्ती हो । सडक विस्तार भयो, अवातजावत सहज भयो तर, अन्य सेवासुविधाबाट वञ्चित हुनुपरेको छ वनकासवासकाका बासिन्दालाई ।
अतिक्रमित वन क्षेत्र भएकाले विद्युत् लैजान नदिएको वन डिभिजन कार्यालय गौतमबुद्धका प्रमुख दुर्गाबहादुर कार्कीले बताए । वन क्षेत्रमा घर बनाएकाले वन क्षेत्रमा विद्युत् लैजाने प्रावधान नभएको उनको भनाइ छ । वनकसवासालाई अन्य ठाउँमा स्थानान्तरण गर्नु उपयुक्त विकल्प रहेको उनले बताए ।
नेपाल विद्युत् प्राधिकरण कृष्णनगरका प्रमुख लक्ष्मीकेशर अगञ्जासहितको टोलीले वनकसवासाको अनुगमन गरी विद्युत् जडान गर्न अश्वासन दिएको एक वर्ष हुन लाग्यो, तर विद्युत् पुग्ने छाटकाँट अझैसम्म देखिएको छैन । अगञ्जा भन्छन्, ‘विद्युत् जडानका लागि पहल भइरहेको छ ।’ रासस